Budowa paznokcia Paznokieć zbudowany jest z wielu struktur. Zrogowaciała płytka paznokciowa wyrasta z macierzy, która znajduje się w części bliższej płytki. Łożysko sięga do najbardziej wysuniętej do przodu części obłączka, czyli widocznego pod płytką jasnego półksiężyca. Tylne i boczne brzegi płytki paznokcia tkwią w fałdzie skóry zwanym wałem paznokciowym. Dodatkowo tylny brzeg paznokcia jest pokryty przez skórkę, czyli przedłużenie naskórka ze skóry grzbietu palca. Paznokieć spoczywa na łożysku, do którego jest ściśle przytwierdzony. W prawidłowych warunkach paznokcie rąk odrastają około 5 miesięcy, a paznokcie stóp dwa razy dłużej. Grubość i kształt paznokci są cechami indywidualnymi. Zakażenia paznokcia Zanokcica Fot. 1. Zanokcica Fot. Wikimedia Commons Co to jest? Zanokcica to zakażenie aparatu paznokcia wywołane przez bakterie. Etiologia Bakteriami wywołującymi ostrą zanokcicę są najczęściej gronkowce, paciorkowce lub pałeczka ropy błękitnej. W wyniku urazu paznokcia wnikają pod płytkę paznokciową, gdzie namnażają się i wywołują ostrą reakcję zapalną. Jakie są objawy zanokcicy? Zmiany dotyczą z zasady jednego paznokcia. Okolica paznokcia jest żywoczerwona, obrzęknięta i bolesna. W obrębie wału paznokciowego może być widoczny zbiornik z treścią ropną. Jeśli zapalenie toczy się pod płytką paznokcia, płytka może być zniekształcona lub nawet wysadzona. Objawy pojawiają się nagle. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. Jakie są sposoby leczenia? W leczeniu stosuje się antybiotykoterapię doustną. W przypadku nagromadzenia się treści ropnej konieczne jest chirurgiczne nacięcie i drenaż. Jeśli infekcja toczy się pod płytką paznokciową, niezbędne może się okazać usunięcie całej płytki. Grzybica paznokci Fot. 2. Grzybica paznokci Fot. Medycyna Praktyczna Co to jest? W grzybicy paznokci dochodzi do zakażenia płytki paznokci przez grzyby chorobotwórcze (dermatofity). Etiologia Najczęstszymi dermatofitami wywołującymi grzybice paznokci są Trychophyton rubrum i Trychophyton mentagrophytes var. interdigitale. Najczęściej zajęte są paznokcie stóp. Początkowo zainfekowana zostaje skóra stóp, a następnie dochodzi do zajęcia paznokcia przez ciągłość. Jakie są objawy? Początkowo zmiany dotyczą brzegów paznokcia, które zmieniają zabarwienie na żółte, brunatne lub białe. Następnie dochodzi do zajęcia łożyska, co skutkuje odkształceniem paznokcia. Z czasem następuje pogrubienie, pofałdowanie i odbarwienie całego paznokcia. Płytka paznokciowa może się kruszyć lub w całości odkleić się od łożyska. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. Jakie są możliwości leczenia? W przypadku podejrzenia grzybicy paznokcia konieczne jest wykonanie badania mykologicznego. W tym celu pobiera się właściwą ilość materiału z paznokcia lub spod niego. Następnie po odpowiednim przygotowaniu ogląda się preparat pod mikroskopem i zakłada hodowlę grzyba. W leczeniu stosuje się doustne leki przeciwgrzybiczne. W zależności od leku stosuje się różne schematy terapii – ciągłą, w której lek zażywa się codziennie, pulsową, w której lek zażywany jest codziennie przez tydzień z następową trzytygodniową przerwą, albo schemat, w którym lek stosuje się raz na tydzień. Leczenie grzybicy jest trudne, wymaga dyscypliny i cierpliwości ze strony pacjenta. Niestety ocenia się, że odsetek niepowodzeń leczenia grzybic paznokci sięga aż 25–50%. W przypadku całkowitego niepowodzenia leczenia należy rozważyć chirurgiczne usunięcie płytki paznokciowej. Brodawki okołopaznokciowe i podpaznokciowe Co to jest? Brodawki tej okolicy wywoływane są przez wirusa z grupy HPV (Human Papilloma Virus). Dokładniejsze informacje na temat tego wirusa można znaleźć w rozdziale dotyczącym chorób wirusowych skóry. Etiologia Brodawki podpaznokciowe i okołopaznokciowe są najczęściej wywoływane przez wirusa HPV 1, 2 i 4. Zmiany często występują u dzieci i młodych dorosłych. Mogą być następstwem drobnych urazów paznokcia. U dzieci wiążą się często z obgryzaniem paznokci. Jakie są objawy? Brodawki okołopaznokciowe objawiają się jako guzki o nierównej powierzchni, koloru zdrowej skóry lub szarawe. Zmiany lokalizują się na wałach paznokciowych. Natomiast brodawki podpaznokciowe przebiegają pod postacią guzków zlokalizowanych pod płytką paznokciową. Zmianom skórnym często towarzyszy ból. Płytka paznokcia może ulec zniekształceniu. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. Jakie są możliwości leczenia? Leczenie brodawek okolicy paznokcia jest bardzo trudne. Stosuje się preparaty miejscowe. W przypadku nieskuteczności leczenia zaleca się kriochirurgiczne usuwanie zmian, ostrzykiwanie lekami cytostatycznymi lub laseroterapię. Choroby zapalne paznokci Łuszczyca paznokci Fot. 3. Łuszczyca paznokci w przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów Fot. Medycyna Praktyczna Co to jest? Są to zmiany paznokci w przebiegu łuszczycy (patrz: Łuszczyca). Etiologia Przyczyny zmian łuszczycowych paznokci są takie same jak w przypadku łuszczycy skóry. Etiologia łuszczycy została szerzej opisana w odpowiednim dziale. Łuszczycy skóry bardzo często towarzyszą zmiany paznokciowe. Jakie są objawy? Zmiany paznokciowe są charakterystyczne i dlatego stanowią ważny element w diagnostyce łuszczycy. W wyniku nieprawidłowego procesu rogowacenia w płytce paznokciowej dochodzi do powstania punktowych wgłębień. Dołki te mogą mieć układ linijny lub są ułożone przypadkowo. Objaw ten zwany jest naparstkowaniem. W wyniku zajęcia łożyska widoczne jest żółtawe przebarwienie, dające obraz jakby kropli oleju pod płytką paznokcia. Zaawansowane zmiany paznokciowe polegają na odklejeniu płytek paznokciowych, czyli onycholizy. Paznokcie są zgrubiałe, matowe, białawożółte, kruche i poprzecinane poprzecznymi bruzdami. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki paznokcia. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. Jakie są sposoby leczenia? Leczenie łuszczycy paznokci prowadzi się w ramach kompleksowego leczenia łuszczycy skóry. Leczenie zmian w obrębie paznokci jest trudne i często nie daje zadowalających rezultatów. Stosuje się miejscowo preparaty steroidowe w postaci kremów, maści lub iniekcji doogniskowych. Liszaj płaski Co to jest? Są to zmiany paznokciowe w przebiegu liszaja płaskiego (patrz: Liszaj płaski). Etiologia Przyczyną zmian w paznokciu jest zajęcie jego macierzy. Czasem pojawienie się zmian w paznokciach wyprzedza pojawienie się zmian skórnych. Przyczyny liszaja płaskiego omówiono w odpowiednim rozdziale. Jakie są objawy? Zmiany dotyczą jednego lub wielu paznokci. Płytka staje się ścieńczała, pojawiają się na niej podłużne bruzdy, czasem dochodzi do jej całkowitego zaniku. Skórka brzegu tylnego przerasta, pokrywając cały paznokieć. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki. Zniszczony paznokieć przeważnie nigdy nie odrasta. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się badanie histopatologiczne zmienionego paznokcia. Zabieg polega na pobraniu fragmentu paznokcia w znieczuleniu miejscowym. Jakie są możliwości leczenia? W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy w postaci iniekcji okołopaznokciowych lub w terapii ogólnej. Łysienie plackowate Co to jest? Zmiany paznokciowe, do których może dochodzić w przebiegu łysienia plackowatego (patrz: Łysienie plackowate). Etiologia Przyczyna zmian w paznokciach w przebiegu łysienia plackowatego nie została do końca poznana. Łysienie plackowate obejmuje zasadniczo włosy, ale przypuszczalnie podobieństwo struktur i sposobu wzrostu paznokci do włosów powodują, że stają się celem ataku komórek układu odpornościowego w tej chorobie. Jakie są objawy? Częstym objawem jest naparstkowanie, czyli występowanie licznych drobnych zagłębień płytki paznokciowej. Czasem widoczne jest pobruzdowanie. Z czasem może dojść do pęknięć płytki paznokciowej. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. Jakie są możliwości leczenia? Nie ma skutecznego sposobu leczenia. Urazy paznokci Zmiany paznokci powstające w wyniku urazu są bardzo różnorodne. Poniżej omówiono po krótce te najczęściej występujące. Leukonychia to drobne białe plamki płytki paznokcia. Mogą być wynikiem niewielkich urazów. Poprzeczne bruzdy mogą być wynikiem nadmiernego odsuwania skórki paznokcia w celach kosmetycznych. Poprzeczne bruzdowanie pojawia się również jako wynik nawykowego, długotrwałego uciskania płytki paznokciowej, najczęściej kciuka. Krwiak podpaznokciowy powstaje najczęściej w wyniku tępego urazu paznokcia. Objawia się jako czerwona lub sinobrązowa plama. Jest to nagromadzenie wynaczynionej krwi w następstwie urazu paznokcia i naczyń położonych pod płytką paznokciową. Krwiak przesuwa się w miarę wzrostu paznokcia. Krwiaki zajmujące więcej niż połowę płytki powinny być usunięte chirurgicznie. Oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza) – w wyniku działania różnych czynników może dojść do częściowego lub całkowitego oddzielenia się płytki paznokcia od łożyska. Do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się urazy. Do onycholizy mogą prowadzić zarówno urazy ostre (np. uderzenie ciężkim narzędziem), jak i przewlekłe (będące następstwem częstego podważania zbyt długich paznokci). Do innych przyczyn oddzielania się paznokcia zalicza się zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe aparatu paznokciowego, choroby skóry, takie jak łuszczyca, liszaj płaski i łysienie plackowate, niektóre leki oraz choroby ogólnoustrojowe ( cukrzyca, choroby tarczycy, porfiria i wiele innych). Dystrofia paznokcia to zmiany powstające w paznokciu w wyniku długotrwałego urazu. Tego typu zmiany mogą się pojawić w następstwie noszenia nieprawidłowego obuwia (np. butów na wysokim obcasie z czubkami lub niedopasowanego obuwia u dzieci, gdy stopa jeszcze rośnie). Powtarzający się uraz prowadzi do pogrubienia i przebarwienia płytek paznokcia. W zaawansowanych przypadkach twardy i pogrubiały paznokieć może ulec zakrzywieniu, przypominając róg barani – zaburzenie takie nosi nazwę onychogryfozy. Najczęściej zmiany paznokciowe cofają się samoistnie po ustąpieniu działania czynnika uszkadzającego. Jednak w przypadku zaawansowanych zmian dystroficznych konieczne bywa usunięcie płytki paznokciowej. Wrastający paznokieć Co to jest? Jest to wrastanie paznokcia w skórę bocznego wału okołopaznokciowego palucha. Etiologia Wrastający paznokieć jest wynikiem często powtarzającego się urazu paznokcia palucha. Najczęściej związany jest z nieprawidłowo dopasowanym obuwiem, ale może być również wynikiem nieprawidłowego obcinania paznokci w „półksiężyc”, zamiast prosto. Niewłaściwe wzrastanie paznokcia może powodować także grzybica paznokcia. W konsekwencji dochodzi do wrastania paznokcia w boczny wał paznokciowy i wystąpienia reakcji zapalnej. Jakie są objawy? Początkowo pojawia się zaczerwienie i bolesność wału paznokciowego palucha. Wrastający paznokieć wywołuje reakcje obronną organizmu i wytwarza ziarninę. Jest to delikatna tkanka, o żywoczerwonej barwie, łatwo krwawiąca, lokalizująca się w okolicy wrastającego paznokcia. Nasilający się stan zapalny powoduje silną bolesność. Stan miejscowy może pogarszać wtórna infekcja bakteryjna. Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów? W przypadku wystąpienia takich objawów należy się zgłosić do lekarza dermatologa lub chirurga, którzy ocenią, czy konieczna jest ingerencja zabiegowa. Jakie są możliwości leczenia? W początkowym stadium nieprawidłowy wzrost paznokcia można skorygować, zakładając pod boczny brzeg paznokcia patyczki kosmetyczne lub specjalne klamry. Pomocne jest moczenie stopy w roztworach środków antyseptycznych. W przypadku nasilonego stanu zapalnego z wytworzeniem ziarniny należy ją usunąć za pomocą elektrochirurgii. Jeśli te metody okażą się nieskuteczne, konieczne jest leczenie operacyjne. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym; polega on na klinowym usunięciu bocznej części paznokcia wraz z macierzą. Zmiany paznokciowe w przebiegu chorób ogólnoustrojowych Zmiany w płytkach paznokci mogą być jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych. Poniżej przedstawiono choroby paznokci i choroby wewnętrzne, w przebiegu których mogą występować. W palcach pałeczkowatych paliczek dystalny ulega powiększeniu, podobnie jak paznokieć. Płytka paznokciowa jest zakrzywiona i zaokrąglona. Ze względu na kształt paznokci są one przyrównywane z tarczą zegarka. Inaczej objaw ten zwany jest pałeczkami dobosza lub palcami Hipokratesa. Zmiany są wynikiem przerostu tkanki łącznej w następstwie przewlekłego niedotlenienia dystalnych części palców. Występują często w przebiegu chorób płuc, takich jak rak płuc, rozstrzenie oskrzeli, gruźlica, przewlekłe choroby zapalne płuc i inne, oraz chorób układu krążenia – bakteryjnego zapalenia wsierdzia i wad zastawkowych serca. Wybroczyny podpaznokciowe to drobne plamki podpaznokciowe barwy sinoczerwonej. Powstają w następstwie zapalenia wsierdzia albo tocznia rumieniowatego układowego, mogą być również wynikiem urazu. Linie Beau polegają na poprzecznym bruzdowaniu płytek paznokciowych. Są wynikiem tymczasowego zaburzenia wzrostu paznokcia wskutek choroby. Bruzdy mogą występować na wszystkich paznokciach i na ogół stają się widoczne po kilku miesiącach od zadziałania czynnika hamującego wzrost. Ustępują samoistnie. Objaw ten może towarzyszyć chorobom nerek, wątroby, nowotworom, a także być następstwem niedożywienia lub przedłużającego się porodu. Paznokcie Terry’ego objawiają się bladością całych płytek paznokcia z wyjątkiem brzegu dystalnego, który jest niezmieniony. Zmiany takie mogą występować w przebiegu chorób tarczycy, niewydolności krążenia i cukrzycy.

schodzący paznokieć u nóg